Motief 291, april 2025

Cultuurfenomenen

Tijdens mijn werk met studenten hebben we het altijd ook over gezondheid gehad, in de zin van gezondheid van ziel en geest. Als pedagoog kun je er niet omheen: een leraar is (ook) genezer. Waarvan willen we genezen, wat is de aard van de ziekte? Dat zal er voor ieder van ons anders uitzien. Maar eenmaal alert ging het me dagen dat we lijden aan een aantal cultuurziektes die algemeen geldend zijn voor ieder van ons. Dat zijn tendensen in de samenleving die ongezondheid genereren.

Zo is angst een cultuurfenomeen dat wijdverspreid is. Veel mensen, en vooral jongeren, leven in een voortdurende stroom van angst die ver­schillende oorzaken kan hebben. Angst of je wel erbij hoort, of je mooi en goed genoeg bent, cool en populair, stoer en intelligent. Angst of je voldoende presteert, aan verwachtingen voldoet, niveau hebt. Het knaagt voortdurend aan het zelfvertrouwen en kan nare vormen aannemen. Naar mijn waarneming vat de angst vooral post in het spijsverteringssysteem als dit ziele-ongemak tot in het fysieke lichaam werkt.

Een andere cultuurboosdoener is de permanente haast, stress, druk, het altijd teveel te doen hebben en nooit klaar zijn. Altijd is er tijd te kort. Het maakt mensen jachtig en gehaast, en daarmee werkt het op het ritmische systeem, als het zich fysiek uit. Mensen hollen met het hoofd voorover en de schou­ders verkrampt amechtig voort. En naast de effecten op het stofwisselingssysteem en het ritmische systeem werken bei­de ook negatief op onze slaap, het gebied bij uitstek waar we vitaliteit opdoen! Wat een enorme zegen zou het voor mensen betekenen als we angst en stress zouden kunnen elimineren, of tenminste minimaliseren. De hele cultuur zou ervan opbloeien, zo is mijn verwachting.

Rudolf Steiner raadde ons twee medicijnen aan om dagelijks toe te dienen: als eerste driemaal daags een paar minuten innerlijke rust beoefenen, ontspannen zitten en even helemaal niks doen. En als tweede voor het slapen gaan de dag verwer­ken, afronden, met behulp van een reflectie, de terugblik. Wat een heldere, eenvoudige, praktische voorstellen!

Rik ten Cate