Heliodore. Een eigentijdse inwijdingsreis

04 oktober, 2024

Kunstzinnige therapie helpt je met kunstzinnige technieken de weg te vinden naar je innerlijke leven. Ze helpt je patronen te herkennen die niet meer voor je werken en daar nieuwe patronen tegenover te zetten. Heliodore is een driejarige parttime-opleiding tot kunstzinnig therapeut die in januari 2024 is gestart aan de Waterwolfweg 35 in Haarlem. In januari 2025 start de tweede groep. Ineke Beemsterboer sprak met Marijke de Vries, oprichter en docent van Heliodore.

Tekst: Ineke Beemsterboer
Beeld: Marit Molenaar, Marijke de Vries

Waarom vond je dat deze opleiding er moest komen?

Ik ben kunstzinnig therapeut en heb mijn vierjarige opleiding gevolgd bij Academie de Wervel. Toen deze opleiding in 2009 ter ziele ging, werd me meteen duidelijk dat een enorme schat aan kennis en ervaring verloren zou gaan. Er bestaat sinds 1992 een HBO-opleiding voor kunstzinnige therapie aan de Hogeschool Leiden en ook daar heb ik gestudeerd, maar de insteek is anders. Ik heb veel nascholing gegeven aan afgestudeerden van die HBO-opleiding en in mijn beleving is er een gat ontstaan: er is in de opleiding minder ruimte voor het puur doen en ervaren van kunstzinnige therapie vanuit een antroposofische basis. Een opleiding aan het HBO moet voldoen aan allerlei eisen en heeft een theoretische, bijna wetenschappelijke benadering. Waardevol, maar anders. De Wervel was een ervaringsgerichte opleiding, waarbij zelfs zo weinig mogelijk gesproken werd. Heliodore is tachtig procent doen en twintig procent theorie. Kunstzinnig bezig zijn en de weg vinden naar je innerlijke kern door verschillende kunstzinnige technieken, dat is iets wat je moet doorvoelen en doorleven, denken wij.

Hoe zijn jullie te werk gegaan?

Via mijn man, Peter Kapenga, heb ik kennis gemaakt met antroposofie en met De Wervel. Peter had al ervaring opgedaan met kunstzinnige therapie en met de werkwijze van De Wervel via zijn toenmalige vriendin. Dat we nu samen de fakkel hebben overgenomen voelt heel bijzonder. We zijn heel verschillend, maar vullen elkaar goed aan. Peter heeft naast veel kennis over antroposofie meer een zakelijke achtergrond en ik een kunstzinnige. Het heeft ons al met al tien jaar gekost om de start van Heliodore voor te bereiden. Vijf jaar na zijn pensioen, en daarmee het einde van De Wervel, hebben we de oud- directeur van de Wervel, Don van Zantwijk opgezocht om hem te spreken over een vervolg. Hij vertelde ons toen al vijf jaar te hebben gewacht tot er iemand op de stoep zou staan voor opvolging. Hij was dus gelukkig met onze komst. Het gehele vierjarige leerplan hebben we doorgewerkt, in vijf jaar tijd. We wilden met Don als een soort van supervisor tot een nieuwe, parttime, driejarige versie komen die een goede vertaling zou zijn naar de 21e eeuw. We zijn speciaal voor de opleiding verhuisd naar een geschikte woning om een prettige opleidingsplek te creëren met daarbij een groot atelier en studieruimte en een groene omgeving waar je goed kunt wandelen tussen de lessen door.

Wat kan kunstzinnige therapie betekenen in de 21e eeuw?

We leven in een kennis- en informatiesamenleving. Sociale media zijn dominant. Mensen krijgen voortdurend een stroom aan informatie en prikkels te verwerken en leven, mede daardoor, erg vanuit het hoofd. Dit kost ze veerkracht en vitaliteit. Aan de populariteit van stromingen als mindfulness, compassietrainingen en familieopstellingen merk je dat mensen behoefte hebben aan hulp bij het uit het hoofd komen. Ze willen teruggaan naar het voelen, de weg vinden naar het hier en nu en naar zichzelf. Ik werk ook als therapeut in de reguliere zorg en ik merkte dat met alleen praten een cliënt vaak niet uit dat hoofd komt. Vastgelopen mensen worden vaak vooral moe van zichzelf. Kunstzinnige therapie is bedoeld om bij jezelf naar binnen te gaan. Weer ja te zeggen tegen jezelf. De 21e eeuw is een bijzondere tijd. Het creëren van een nieuw bewustzijn en zingeving leeft erg in de samenleving. De 20e eeuw zie ik als de periode van het leren bewustworden van de ziel, met behulp van de psychologie. In de 21e eeuw is de tijd aangebroken om bewustzijn te creëren van het etherlichaam, drager van vitaliteit. Hierbij gaat het om onbewuste lagen, die aandacht krijgen bij methodieken die bij de 21e eeuw passen. Denk aan mindfulness, familieopstellingen, etc. Het etherlichaam leer je kennen en bewuster hanteren door de ervaringsgerichte benadering, zeker in combinatie met het kunstzinnige.

De eerste lichting is nu een halfjaar bezig, hoe gaat dat?

Wat heel leuk is om te ervaren, is dat de ordening van De Wervel nog springlevend is. Die staat als een huis. Ook is het leuk om te zien dat deze tijd weer vraagt om een andere benadering. Alleen dóen, zoals De Wervel deed, bijna zonder te spreken, dat kan nu niet meer. De studenten zitten nog in dat hoofd, en hebben voor ze naar hun binnenste kern zijn afgedaald, nog veel woorden nodig voor hun proces. Dat hoort bij deze tijd en dat is prima. Verder merken we dat deze lichting enorm enthousiast en fanatiek is. Zelfs tijdens de zomerstop waren ze nog druk bezig met hun kunst. We hebben twee vaste docenten aangetrokken: Huub Detert, die zo’n zelfde opleiding is gestart in China en die daarvoor ook de stof van De Wervel als basis nam. En Lara Brummans, euritmiedocent. Euritmie heeft een belangrijke plek in Heliodore: de helende principes die bij euritmie in gebaren van het lichaam zijn vertaald, ondergaan we en vertalen we naar beeldende kunsttechnieken. Verder werken we met gastdocenten. Ik merk dat ik zelf nog meer moet groeien in de rol van docent. Ik was altijd therapeut, dat is een andere rol. Ik ben nog veel te empathisch! (Lacht).

Kun je iets vertellen over de opbouw en inhoud van de opleiding?

Het is een driejarige parttime opleiding waarin de studenten in het eerste jaar vaardig worden in creatieve technieken en voor zichzelf leren zorgen. Ze leren hoe ieder zijn eigen weg naar binnen kan gaan. In het tweede jaar gaan we aan de gang met mythologische verhalen zoals de Edda, de twaalf werken van Herakles, Germanen, Grieken en het vormtekenen zoals in de vroegchristelijke Keltische cultuur. De mythologische verhalen laten ons uitdagingen en beproevingen ervaren en hoe je daarin je eigen innerlijk, je bron, je midden blijft voeden. De studenten gaan daarnaast het hele tweede jaar lang een boom waarnemen en deze kunstzinnig verwerken. Het gaat deze eerste twee jaar over je eigen kunstzinnigheid serieus leren nemen, je materialen en technieken leren beheersen, door de weerstanden heen te gaan. Bewustzijn over je vitaliteit hebben en er meer sturing aan kunnen geven. Vitaliteit en creativiteit tappen uit dezelfde bron. Beide tillen je op en je voelt je verfrist, gesterkt. Pas daarna, in het derde jaar, komen de therapeutische vaardigheden aan bod. Er ontstaat ruimte om voor anderen iets te kunnen betekenen. Een eigentijdse inwijdingsreis.

Voor informatie over de opleiding, aanmelding, of kennismakingsbijeenkomsten zie: www.kunsttherapiehaarlem.nl/opleiding. Het nieuwe leerjaar start op 30 januari 2025.

Dit artikel verscheen in Motief 286 van oktober 2024