Massagetherapie naar Volkier Bentinck

06 september, 2024

Streng en met humor
Massagetherapie naar Volkier Bentinck

De Nederlander Volkier Bentinck ontwikkelde – geinspireerd door Ita Wegman – een eigen methode voor therapeutische massage. Een enthousiaste groep mensen werkt eraan om van­uit de Stichting Volkier Bentincktherapieën deze behandelvorm meer toe te passen. Het doel is om deze werkwijze meer bekend­heid te geven en een plaats in de gezondheidszorg.

Tekst: Marion Gores
Beeld: Folkert Brouman, Familiearchief Bentinck

Vijftien mensen zijn samengekomen in therapeuticum Amers­foort voor hun jaarlijkse nascholingsdag van de cursus Volkier Bentinck massagetherapie. Na de opening houden we ons bezig met het ritme van de versvoet anapest: kort-kort, lang. We klap­pen en stampen en dragen het ritme ook in stilte. We zoeken woorden voor het zintuiglijk waarneembare, de kwaliteit en de eigen beleving van dit ritme. Zelf kom ik bij dit ritme op: struc­tuur, houvast, rust, lichtheid.

Bij de massage volgens Volkier Bentinck speelt ritme een grote rol, met kloppende, draaiende, snijdende, galopperende en borstelen­de streken. Toen ik voor het eerst deze typische massagestreken onderging, lagen er jaren aan ervaring achter me met het geven van ritmische inwrijvingen volgens Wegman/Hauschka die ik met veel enthousiasme heb geleerd bij Plegan Opleidingen. Ik lag op mijn buik op de behandeltafel. Er werden verdeeld over mijn lijf her en der streken aangebracht op strenge, kortdate wijze, met vaste hand. Afgebakende streken met een duidelijk begin en eind. Het leek onsamenhangend en ging zo vlot dat ik het nauwelijks kon bij­benen. Hop omdraaien en daar ging het weer verder. Plotseling was het afgelopen en moest ik opstaan, me aankleden en naar buiten een stukje lopen. Ik voelde een lach opkomen en voelde mijn benen krachtig gaan tijdens de korte verplichte wandeling. Heerlijk!!

Met het ondergaan van de Bentinckmassage ervoer ik iets totaal nieuws wat ik meteen kon omschrijven als: streng maar met humor. Dat kwam naast het vloeiende zachte van de genoemde ritmische inwrijvingen te staan. Hoewel mij al meteen enkele potentiële patiënten te binnen schoten die hierbij baat zouden hebben, zag ik eerst en vooral een ontwikkelingsweg voor mezelf: de ronde zachtheid die ik eenzijdig had ontwikkeld door het geven van ritmische inwrijvingen in evenwicht brengen door het leren kennen van deze strenge ietwat hoekige kordate kwaliteiten.

Snoeien

Bentinck gebruikte het beeld van het snoeien van de rozenstruik. Snoeien gebeurt met een scherpe snoeitang; niet zachtzinnig maar vlot ordelijk en vakkundig: tak tak tak. Na het snoeien van de lange uitlopers kunnen de rozen weer krachtig bloeien. Mij helpen ook de beelden van het rigoureus afknippen van de wor­teltjes van preiplantjes alvorens ze worden gepoot: ze zullen dan snel aanslaan en stevig groeien. En ook de Japanse Bonsaiboom­pjes. Daar wordt lustig (maar vakkundig!) geknipt aan wortels, takjes en blaadjes om het boompje klein te houden. Je kunt je verbazen over de vitale kracht die dat in de plant aanspreekt. Wie wel eens een preparaat voor de biodynamische landbouw heeft geroerd, weet dat je krachtig en vlot een bepaalde kant op roert tot er een kolk ontstaat. Op zo’n moment stop je, de kolk draait door. Dan pak je het roeren weer op, maar de ándere kant op: tegen de stroom in. Geklots en chaos ontstaat er en daarna vindt het water weer een nieuwe ordening. Met een Bentinckmassage worden deze principes gebruikt voor het lichaam dat immers ook voor een groot deel uit vloeistoffen met levenskracht bestaat. Door de strenge, onverwachte snoeiende massagestreken over het lichaam kun je je opgefrist voelen, opgeruimd.

Vakkundigheid

Wat doen we dan eigenlijk? Wat snoeien we? Kort gezegd rui­men we met de massage een overschot op van de uitingen van de bovenpoolkrachten of onderpoolkrachten. Deze krachten werken weliswaar door over het hele lichaam, maar hebben hun centra polair aan elkaar; de bovenpool in het zenuwzintuig­stelsel, het hoofd en de onderpool in onze buik en ledematen. Beide polen hebben soms de neiging uit te dijen naar het mid­dengebied, het ritmisch stelsel, en daar de werking van hart, lon­gen en het gevoelsleven te verstoren. Het middengebied is de plaats waar we onszelf kunnen voelen en iets van ons pad, ons motief of ons onbewuste voornemen kunnen bespeuren. Door dit gebied schoon te houden maken we het vrij van opgelopen onnodige ballast. Het is alsof we een kleed uitkloppen.

Als we weten wát we snoeien, moeten we nog weten hóé we gaan snoeien. Op zowel de introductiedagen, de vervolgcursus als deze nascholingsdag oefenen we naast de bovengenoemde inhoud natuurlijk altijd weer de massagestreken. Deze dragen welklinkende namen als: de haak, het priesterkleed of het zon­netje. We passen ze toe in het grote oerritme van víer op één. Vier hartslagen in één ademhaling. We werken vlot maar afge­stemd op de persoon en diens vraag. Doel van onze handen is niet het tastend waarnemen van het betreffende lichaam. Nee, we bieden het lichaam een voorbeeld aan, een herinnering aan dit oerritme, waarin het zich kan herkennen.

Er zit een bepaalde volgorde in de streken en er zijn vaste plaatsen op het lijf waar we werken. Doordat de massage zeven keer, eens per week wordt aangeboden kan het lichaam, door de herhaling, het oerritme gaan herkennen en begrijpen. Na het snoeien van de bovenpool blijft de patiënt kort narusten. Het snoeien van de onderpool wordt afgerond met een wandeling van vijf minuten.

Mogelijke toepassingen

Tegenwoordig beleven we een overvloed aan materie, informatie en verplichtingen. Aan beeldschermen, geluiden en aandacht­trekkend licht. Allemaal zaken die stress veroorzaken. Meer en meer mensen krijgen een burn-out. Snoeien van één of beide polen blijkt helpend bij het maken van bewuste en gezonde keu­zes. Het helpt het kaf van het koren te scheiden. Mensen die stress hebben van aandoeningen als kanker, hartklachten, hoge bloeddruk, diabetes, kunnen baat hebben bij deze snoeiende therapie. Ook pijn kan gereduceerd worden; moeite met insla­pen of doorslapen; mensen die hun leven, of hun huishouden, niet op orde kunnen krijgen. “Ik heb deze week eindelijk mijn kledingkasten opgeruimd!” vertelde een cliënt. Het is zo ook helpend bij mensen met psychische klachten zoals depressie en posttraumatische stressstoornis. Bij ernstige klachten zijn uiter­aard meerdere sessies nodig.

Eens ging iemand na de massage op pad voor de aansluitende korte wandeling en vergat haar rollator mee te nemen. Ze kon na de massage veel beter op haar benen staan. “No guts, no glory,” sprak de moeder eindelijk krachtig tegen haar pubers die haar gezag almaar ondermijnden. Een andere uitspraak van iemand was: “Mijn lichaam glimlacht”.

Lichaamsgerichte therapie

Als blijmoedig bezoeker van de conferenties van de medische sectie in Dornach was ik ook in 2022 van de partij. Maar niet zomaar. Als bestuursleden en begeleiders van de opleiding voor de Volkier Ben­tinck massagetherapie, zijn we betrokken bij de International Asso­ciation of Anthroposofic Body Therapies, de IAABT. Een nieuwe loot aan de stam van de medische sectie. Behandelaars en opleiders van antroposofische lichaamsgerichte therapieën bundelen daar hun krachten om met hun therapie voet aan de grond te krijgen.

In een yurt geplaatst voor de west-ingang van het Goetheanum werden verschillende van onze therapieën gratis aangeboden aan de conferentiegangers. Met waslijnen en lakens hadden we behandelkamers geïmproviseerd. Mensen van tweeëntwintig nati­onaliteiten liepen af en aan om een behandeling te ervaren. Ook dorpsbewoners, bestuursleden en medewerkers kleedden zich uit en vertrouwden hun lichaam toe aan onze handen. Op het hoog­tepunt kwam de regen met bakken uit de hemel en stonden wij als behandelaars met onze schoenen in de stroom water die door de tent stroomde. Who cares? “Hiervoor zijn wij afgereisd naar het Goetheanum,” riep iemand. Aan het einde van de behandelingen bleek zich spontaan een potje met vrije giften te hebben gevuld door de enthousiaste patiënten. Goed voor de IAABT, want een yurt huren is duur. Wij waren erbij, de vijf afgevaardigden van de groep die de in Nederland ontwikkelde Volkier Bentinck massag­etherapie hier vertegenwoordigden. Voor september 2024 worden er door IAABT weer voorbereidingen getroffen voor een herhaling van deze actie met de yurt. We staan opnieuw bij het Goetheanum tij­dens de conferentie van de medische sectie van 10-15 september.

Volkier Bentinck

Volkier Bentinck (1912-2007) groeit op in Den Haag. Zijn vader introduceert hem als jongvolwassene in antroposofische kringen. Volkier volgt de opleiding voor biologisch-dynamische landbouw. Voor de euritmieopleiding vertrekt hij naar Ascona.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verhuist Ita Wegman, het kloppend hart van de antroposofische geneeskunde, van Arlesheim naar Ascona. Ita Wegman is daar werkzaam in haar herstellingsoord/kliniek Casa Andrea-Cristoforo. Ze behandelt er de kinderen met een zorgvraag die leefden in het instituut La Motta uit het nabijgelegen Brissago. Ita Wegman stelt de dan dertigjarige Volkier onverwachts en met enige aandrang voor, de door haar bedachte en onderzoekend uitgeoefende massagetherapie te leren kennen en verder uit te werken. Zij demonstreert hem globaal, op welke manier dat bij deze kinderen zou kunnen worden toegepast. Zo geeft ze hem de impuls die hij zijn lange leven verder zal ontwikkelen. Na de oorlog keert Volkier als heilgymnast, masseur en euritmietherapeut terug naar Nederland.

Een belangrijke ervaring voor hem is de ingeving die hij beleeft als hij op zijn zestigste in diepe wanhoop verkeert: “Hoe moet ik in Godsnaam dit zwaar gehandicapte achtjarige kind helpen? Waarom moet deze jongen überhaupt zo leven?” Opeens beleeft Volkier, in de diepe duisternis van zijn vertwijfeling twee tegenstrijdige meningen. “Zo’n behandeling is hier toch zinloos?” tegenover “Je kúnt het niet!” Hij ervaart in dit kind de twee oerprocessen van de opbouw (onderpool) en de afbraak (bovenpool); de twee organische processen die respectievelijk met de levens- en bewustzijnsprocessen van de mens verbonden zijn. Een jarenlang onderzoek volgt. Hij wil leren hoe deze twee polaire oerprocessen zich in iedere patiënt individueel uiten en ontdekken hoe hij de achterliggende, algemeen geldende wetmatigheden van het levende in de fysieke mens kan begrijpen. Dan kan hij een harmonisch, passend evenwicht binnen de mens bevorderen.

In 1970 ontmoet hij MariJan van Veen; verpleegkundige en schildertherapeut naar de methode van Liane Collot d’Herbois. Zij onderging en leerde de Volkier Bentinck massagetherapie toen ze hulp zocht. MariJan ontdekte dat er na Volkiers pensionering niemand zou zijn die haar met deze behandeling kon helpen. Ze besloot de ins en outs minutieus te noteren en zelf de massage van hem te leren. Doordat zij Volkier gerichte vragen stelde waarin zij tot diep in de details antwoord wilde hebben kon Volkier tot de juiste beschrijving komen. Dat was hem eerder niet gelukt. Zeven jaar ging het groeiende manuscript van vragen en antwoorden heen en weer tussen hun woningen. Dit resulteerde in het document: Medische massagetherapie naar Volkier Bentinck.

Literatuur en organisaties

Volkier Bentinck, Medische massagetherapie - het schep­pen van evenwicht tussen leven en bewustzijn, Nearchus.

Rudolf Steiner, Occulte fysiologie, Pentagon

Rudolf Steiner, Gezondheid, ziekte, genezing, SteinerVerta­lingen

Marion Gores-van Nistelrooij, Medische massagethera­pie van Volkier Bentinck, Gezichtspunten nr 70, Centrum Sociale Gezondheidszorg

Plegan Opleidingen biedt ruim veertig jaar scholing waarin regulier verplegen met gezichtspunten vanuit antroposo­fie wordt verbonden. Vanuit deze inzet leidt zij verpleeg­kundigen/verzorgenden (IG) en nu ook verpleegkundig specialisten op. Zij ondersteunt de cursussen Volkier Bentink massagetherapie en verzorgt de V&VN-accredi­tatie. www.plegan.nl

Volkier Bentinck Stichting www.volkierbentincktherapieen.nl

International Association for Anthroposophic Body Therapies www.iaabt-medsektion.net

Dit artikel verscheen in Motief 285 van september 2024