Mogelijkheden in ouderenzorg

07 juni, 2024

Merel Bolding werkt met een bewoner aan een transparant

In de bossen van Bilthoven wordt aan zestig bewoners psychogeriatrische verpleeghuiszorg verleend, die wordt aangevuld met therapieën gebaseerd op het antroposofisch mensbeeld. Het Leendert Meeshuis is een van de weinige verpleeghuizen met een antroposofische identiteit in Nederland. Hoe bieden zij zorg en ondersteuning vanuit het antroposofisch mensbeeld? Wat is de aanvulling op reguliere verpleeghuiszorg? De specialist ouderengeneeskunde, een antroposofisch geschoold verpleegkundige, en twee antroposofische therapeuten vertellen daarover.

Tekst: Rose Lokin, Karen Siebring, Merel Bolding, Pauline van Baar, Veronique Boeckx
Beeld: Rose Lokin

Karen Siebring is specialist ouderengeneeskunde en antroposofisch geschoold arts en ziet het antroposofisch werken als een meerwaarde voor de bewoners in huis. “Vanuit het antroposofisch kijken naar de mens kan iemand zo volledig mogelijk tot zijn recht komen, in zijn medische hulpvraag en zijn zorgvraag, maar ook in zijn volledig mens zijn en in zijn biografie. De ouderenzorg richt zich op mensen die al een heel leven hebben geleefd, een leven dat hen gevormd heeft tot wie ze nu zijn. Dat maakt de mensen veelzijdig en ontwikkeld en dat vraagt altijd respect. Het leven heeft niet alleen de mens getekend, maar heeft ook een rol gespeeld in de ontwikkeling van zijn gezondheid.

Welke ziekte je hebt kan mede bepaald zijn door wie je bent, hoe je geleefd hebt, maar ook hoe je karma in je leven doorwerkt. Deze laatste fase van het leven is geen afronding, maar biedt de kans tot verdere ontwikkeling over dit leven heen, ook bij een ziekte als dementie. Dit alles betekent dat ik in mijn behandelingen daarmee rekening houd, ook als iemand hier niet voor de antroposofische gezondheidszorg komt, kijk ik met deze ruime blik naar die persoon.

De antroposofische geneeskunde biedt daarnaast ook een rijk palet aan mogelijkheden om, naast het reguliere behandelen, te ondersteunen en vooral de mens aan te zetten tot zelf herstellen, weer in balans komen, verder te komen. Dat ondersteunen kan met verschillende geneesmiddelen uit de minerale-, planten- en dierenwereld, maar ook de vaktherapieën zijn onmisbaar: muziek, euritmie, beeldend werken en uitwendige behandeling kunnen een belangrijke ingang zijn om iemand met dementie te bereiken.

Het ideaal kunnen we niet bieden met alle beperkingen van de gezondheidszorg op dit moment, maar we zijn met elkaar aan het bouwen, er is enthousiasme en goede wil. We werken met elkaar en bouwen aan een gemeenschap.”

Wikkels, kompressen en baden

Veronique Boeckx is al jarenlang antroposofisch verpleegkundige in het Leendert Meeshuis. Zij ziet en voelt de meerwaarde van de antroposofische zorg die zij verleent aan de bewoners.

“Voor de bewoners is het werken met natuurlijke middelen een verrijking. We maken gebruik van etherische olie in onze dagelijkse zorg en bij uitwendige therapieën. De olie is biologisch-dynamisch geteeld. Hoe puurder, hoe heilzamer, is mijn ervaring. Ook metalen als koper en goud in zalf zijn hier echte weldoeners. Het uitgangspunt is altijd warmte bieden aan een bewoner. Heeft iemand koude of warme voeten en handen? Wat zegt dat over hun innerlijke warmte?

We kijken naar de vraag van onze bewoner en hoe we hem of haar hierbij met een uitwendige therapie kunnen ondersteunen. De uitwendige therapie wordt door de huid, ons grootste waarnemingsorgaan, opgenomen. Dit kan door inwrijvingen, wikkels en kompressen of door baden. Door water voelt de bewoner zich gedragen, het ontkrampt en ontspant. Daarna rust de bewoner uit, ingebakerd in flanellen lakens. Door de warmte wordt het zelf genezend vermogen gestimuleerd. Ook de ik-krachten worden hierbij versterkt. De geuren en rust zorgen voor een serene sfeer, in die sfeer is verbinding voelbaar tussen bewoner en zorgverlener.

Tijdens inwrijvingen liggen onze bewoners tevens ingebakerd en wordt door een ritmisch gebaar olie op de huid aangebracht. De olie wordt op de hulpvraag gekozen, bijvoorbeeld lavendelolie, rozenolie of citroenmelisse. In de laatste levensfase zijn deze bijzondere aanrakingen ook heilzaam, zo wordt het stervensproces een wederzijds proces. Alles gebeurt in de antroposofie steeds in een bepaald ritme. Ook het hele jaar door is in ons huis het ritme van de natuur voelbaar. We bieden onze bewoners een warm en omhullend leefklimaat, dat vind ik een mooi uitgangspunt in de antroposofische zorg.”

Ruime aandacht voor kunst

Pauline van Baar is beeldend kunstzinnig therapeut in het Leendert Meeshuis. “In de antroposofie is er ruime aandacht voor kunst. In de zorg, behandeling en omgang met elkaar streven we ernaar om de gehele mens naar lichaam, ziel en geest aan te spreken. Kunst speelt daarbij een belangrijke rol. In alle vanuit de antroposofie opgezette zorggebouwen is er daarom ruime aandacht voor kunst. Deze keuze is gebaseerd op de overtuiging dat kunst centraal behoort te staan in de samenleving. Het verbindt mensen en dus ook onze bewoners. Kunst is het voertuig waarmee nieuwe gedachten op aarde komen. Die aandacht voor kunst vinden we in het Leendert Meeshuis terug aan de muren, op plekken waar beel­den staan, maar ook in het programma dat ik aanbied.

Wat ik als beeldend therapeut met onze bewoners nastreef is het beleven van kleuren en materialen, door de bewoner hier­mee te laten werken, of ernaar te laten kijken en te laten meebe­leven door voor te schilderen of voor te tekenen. Mensen lichten als het ware op van kleur; wat gebeurt er met u als u de regen­boog ziet … ? Ik vertel een verhaal of gedicht, daarmee worden in de gemoedsziel de beleving en de beelden wakker gemaakt. Door daarna zelf te schilderen of het voor te schilderen, wordt de ervaring van de bewoner verdiept. Ik haal wat buiten is naar binnen.

Het groen van de lente heeft een andere kwaliteit dan het groen van de winter en daarmee is ook de beleving anders. Het meebeleven en meebewegen met de seizoenen en jaarfees­ten is wat ik de bewoners probeer aan te reiken. Doordat we hier werken met mensen in de laatste levensfase, is het werken heel divers. Ook in deze levensfase wordt er volop geleefd. Plezier en zingeving zijn dan ook belangrijk. Met stemming- en sfeer­schilderingen is er ook in deze fase ruimte voor herinneringen en nieuwe belevingen.”

Scala aan activiteiten

Merel Bolding is medewerker Cultuur en Welzijn in het Leendert Meeshuis. Antroposofie loopt als een rode draad door haar werk. “Vanuit het antroposofische mensbeeld is er het gegeven dat we uit vier wezensdelen bestaan: fysiek, etherisch, astraal en ik. Dat vertalen we als team Cultuur en Welzijn naar een diversiteit aan activiteiten. In de woonkamers kiezen we beleving met het hier en nu in de natuur of het jaarverloop als uitgangspunt. Met onze doelgroep is het steeds weer zoeken wat op dat moment een passende activiteit is en wat aanslaat of juist niet. Warme, lief­devolle aandacht is daarin leidend. We sluiten aan bij wat op dat moment wil ontstaan of beleefd wordt óf bieden juist iets aan dat even een andere sfeer geeft.

Essentieel is dat we ons bewust zijn van twee dingen: Eén: ik mag hier werken, maar ik ben in het huis van onze bewoners. Twee: we sluiten zoveel mogelijk aan bij wat onze bewoners op dat moment beleven of willen. Binnen deze twee gegevens brengen we activi­teiten voor iedereen, groepsgewijs of op individueel niveau aan. We bieden een gevarieerd programma en worden hierin onder­steund door vrijwilligers en ‘de vrienden van het Leendert Meeshuis’ die om de zondag een concert verzorgen in onze tuinzaal.

Persoonlijk ervaar ik het als iets heel bijzonders om juist met mensen in dit levensproces te mogen werken. Ik heb prachtige ontmoetingen. Met het hele leven dat onze bewoners hebben geleefd, ontmoet ik hen in de persoonlijkheid waar nog iets van dat leven doorheen straalt, maar waar het ook een gegeven is dat dit leven naar de achtergrond verdwijnt en er vaak vooral een kort hier en nu is. Met alle emoties die daarbij horen is het mooi om een manier te vinden waarop er een écht ontmoeten is, waarop iemand zich gezien en gehoord voelt. Of dat nou is bij een mooi concert, het zingen van een lied, een kopje koffie met een gesprekje of het dansen in de tuinzaal. Ik voel me een rijk mens om dit elke werkdag te mogen beleven.”

Dit artikel verscheen in Motief 283 van juni 2024