Motief van Wouter Modderkolk

Doel en middelen op elkaar afstemmen

Hoe krijgen we het vrijeschoolonderwijs uit haar gouden kooitje, zodat een bredere groep kinderen er de vruchten van plukt? Dat onderzoekt Wouter Modderkolk (32) aan het Lectoraat Waarde(n) van het vrijeschoolonderwijs. Daarnaast werkt hij aan een promotieonderzoek én is hij leraar Economie op de Stichtse Vrije School in Zeist, waar hij zelf ooit leerling was. “De vrijeschool zou zich meer moeten verbinden met de buitenwereld,” stelt hij.

Tekst: Cisly Burcksen
Beeld: Hogeschool Leiden

“Als teamleider op de Stichtse Vrije School was ik veel bezig met faciliteren. Dat is mooi om te doen, maar ik had weinig tijd om na te denken,” zegt Wouter Modderkolk. “Op de vrijeschool bieden we heel mooi onderwijs, maar voor een beperkt aantal leerlingen. Ik geloof dat de vrijeschoolpedagogie breder ingezet kan worden. Maar hoe precies? Daar hoop ik met dit onderzoek achter te komen. Steiners idee was eigenlijk heel inclusief.” Hij refereert aan In het midden de mens, de meest recente publicatie van de Rudolf Steiner Vertalingen: “Christof Wiechert omschrijft de vrijeschool daarin als methodeschool. Je zou de methode ook los van de antroposofie kunnen zien. Daar is veel discussie over, maar ik merk dat mensen soms niet goed hebben gelezen wat er staat. De verbinding met anderen mag echt meer op gang komen. In het honderdjarig bestaan hebben we het vrijeschoolonderwijs opgebouwd tot wat het nu is. Nu wordt het tijd om de dialoog aan te gaan.” Die dialoog met de ‘buitenwereld’ ontstaat al binnen het onderzoeksteam: Wouter werkt samen met Jan-Jaap Hubeek, iemand zonder vrijeschool- of antroposofische achtergrond. “Hij was opleidingsmanager bij de reguliere pabo aan Hogeschool Leiden. Toen de vrijeschoolpabo bij de Hogeschool werd ondergebracht, raakte hij zó enthousiast over deze vorm van onderwijs dat hij die wilde gaan onderzoeken.”

De pioniersfase voorbij

Hoe de inzichten uit deze studie in de praktijk kunnen worden geïmplementeerd, is een volgend vraagstuk. Ook daar is Wouter mee bezig, met zijn promotieonderzoek naar waarde(n)vol leiderschap in het onderwijs. “Het is het vervolg op een eerder onderzoek dat ik deed naar toetscultuur – waarom lukt het de ene leraar wel en de andere niet om daar een omslag in te maken? De vrijeschool heeft geen traditie in leiderschap, maar de pioniersfase zijn we voorbij. Nu is het van belang om in kaart te brengen hoe je intenties en handelen binnen een school weer meer op één lijn kunt brengen.” Ook hier vindt weer een kruisbestuiving tussen de vrijeschool en ‘de buitenwereld’ plaats: “Het is mooi om dit aan de Erasmus Universiteit te bestuderen met een promotor voor wie de vrijeschoolwereld ook helemaal nieuw is.”

Congruentie

In alles wat hij doet, komt eigenlijk steeds weer naar voren dat Wouter congruentie tussen doel en middelen tot stand wil brengen. De econoom Arnold Heertje is daarbij een grote inspiratiebron: “Heertje benadrukte dat de economie ons niet moet dicteren wat we doen, maar dat we de economische kennis moeten gebruiken als middel om onze waarden te realiseren. Ook onderwijs is geen doel op zich. Het is een middel om mens te worden. Het antroposofisch mensbeeld geeft me richting. Het geeft zin aan wat je doet, maar ook antroposofie is geen op zichzelf staand doel. Ik vind het soms moeilijk als mensen dat niet zo zien. Antroposofie helpt om inzicht te krijgen in het ‘waartoe’, maar een andere levensbeschouwing kan net zo waardevol zijn.”

In die zoektocht naar congruentie is ook verbinding heel belangrijk, vindt Wouter. Tussen hoofd, hart en handen, maar ook met jezelf, met je omgeving, met het hogere en met de mensen om je heen zoals Goethe dat schetst met zijn vier eerbiedsgebieden. “De pandemie heeft niet alleen geleid tot fysieke afstand tot elkaar door de anderhalvemeterregel, maar ook tot innerlijke afstand. Ik hoop dat nu steeds meer coronamaatregelen verdwijnen, we weer met elkaar in gesprek kunnen komen en beter in staat zullen zijn die verbinding tot stand te brengen.”

Samen met Jan-Jaap Hubeek maakt Wouter ook een podcast over inclusie en diversiteit in het vrijeschoolonderwijs, getiteld Waarde(n) van het vrijeschoolonderwijs. Deze is te beluisteren via verschillende podcast-apps, zoals Spotify en Google Podcasts. Meer informatie over Wouter en zijn onderzoek vind je op www.woutermodderkolk.nl.

Dit artikel verscheen in Motief 261 van april 2022